Δυσαναπλήρωτο το κενό του Γιάννη Μαρκόπουλου
Ένα δυσαναπλήρωτο κενό στην ελληνική μουσική αφήνει με τον θανατό του ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ένας από τους τελευταίους της γενιάς των σπουδαίων Ελλήνων συνθετών μεταπολεμικά.
Φίλοι, συνεργάτες και συνοδοιπόροι του, μιλούν στην ΕΡΤ και θυμούνται τις κοινές τους στιγμές...
Με κλασικές σπουδές στη μουσική, ο Γιάννης Μαρκόπουλος άγγιξε την παράδοση και μετέφερε τα μοτίβα της στα τραγούδια του, στο συμφωνικό του έργο και στις συνθέσεις του για τον κινηματογράφο και το θέατρο.
«Στα μάτια και στο πρόσωπο φαίνοντ’ οι στοχασμοί τους./Τους λέει μεγάλα και πολλά η τρίσβαθη ψυχή τους,/ αγάπη κι έρωτας καλού τα σπλάχνα τους τινάζουν./ Τα σπλάχνα τους κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν./ Γλυκιά κι ελεύθερ’ η ψυχή σαν να `τανε βγαλμένη κι υψώναν με χαμόγελο την όψη τη φθαρμένη.»: Με τους παραπάνω στίχους του Διονυσίου Σολωμού, από τους αριστουργηματικούς «Ελεύθερους Πολιορκημένους», που μελοποίησε συγκλονιστικά ο Γιάννης Μαρκόπουλος*, θα αποχαιρετήσει η Ελλάδα, την Πέμπτη, τον κορυφαίο συνθέτη που έφυγε από τη ζωή το Σάββατο, σε ηλικία 84 ετών.
Άνθρωπος της λεπτομέρειας, που δεν άφηνε ποτέ τίποτα στην τύχη, ο Γιάννης Μαρκόπουλος είχε εκφράσει την επιθυμία στους οικείους του να τον αποχαιρετήσουν με αυτό κομμάτι, από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», που αποτελούν κορωνίδα της πλούσιας μουσικής δημιουργίας του και εκφράζουν την ιδιαίτερη προσωπική μουσική γλώσσα του, το κίνημα που αποτυπώθηκε στο σύνθημα «επιστροφή στις ρίζες».
Ο μεγάλος Έλληνας συνθέτης εργαζόταν πάνω στο συγκεκριμένο έργο επί 14 ολόκληρα χρόνια. Κυκλοφόρησε τελικά το 1977 με τη συμμετοχή του Νίκου Ξυλούρη, του Λάκη Χαλικά, του Ηλία Κλωναρίδη, της Ειρήνης Παπά αλλά και της 40 μελούς χορωδίας Πρέβεζας η «Αρμονία» ενώ το εξώφυλλο του δίσκου είχε φιλοτεχνήσει ο σημαντικός ζωγράφος Δημήτρης Μυταράς.
«Πολλές μουσικές μου σκέψεις υπαγορεύτηκαν από τους αγώνες της νεολαίας. Εμπνεύστηκα από κει» ανέφερε, μεταξύ άλλων, στο σημείωμα που συνόδευε τον δίσκο ο Γιάννης Μαρκόπουλος υπογραμμίζοντας τη διαχρονική πίστη του στα νιάτα.
Η σορός του Γιάννης Μαρκόπουλου θα τεθεί σε λαϊκό προσκύνημα, στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, από τις 12.00 έως τις 16.00. Στη συνέχεια θα μεταφερθεί στον Ιερό Ναό της Μητρόπολης όπου θα τελεστεί η νεκρώσιμος ακολουθία, παρουσία 200 περίπου ατόμων, μελών του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος του εκλιπόντα αλλά και εκπροσώπων του πολιτικού και καλλιτεχνικού κόσμου.
Η ταφή θα γίνει αμέσως μετά, στο Νεκροταφείο Παπάγου, την περιοχή όπου ζούσε ο συνθέτης μαζί με τη σύζυγό του Βασιλική Λαβίνα και την πολυαγαπημένη κόρη τους Λέγκα.
Στην τελευταία του κατοικία θα τον συνοδεύσουν, σύμφωνα με την επιθυμία του, μέλη του Λυκείου των Ελληνίδων, με παραδοσιακές φορεσιές.
*Γιάννης Μαρκόπουλος
Σε ηλικία 84 χρονών έφυγε από τη ζωή ο Γιάννης Μαρκόπουλος έπειτα από μάχη που έδινε με τον καρκίνο τον τελευταίο χρόνο.
Ηταν ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες που ταυτίστηκε με την άνθηση του λεγόμενου έντεχνου τραγουδιού διατηρώντας παράλληλα το «ελληνικό» ηχόχρωμα στις ενορχηστρώσεις.
Βασισμένος σε πολλά στοιχεία του παραδοσιακού ήχου και τη στιχουργική σπουδαίων δημιουργών, κατέθεσε ολοκληρωμένους κύκλους τραγουδιών όπως τα «Ιθαγένεια», «Θητεία», «Χρονικό» και «Ριζίτικα».
Τα τραγούδια του εξάλλου ερμηνεύτηκαν από τους μεγαλύτερους ερμηνευτές και ερμηνεύτριες της ελληνικής μουσικής: από τον Νίκο Ξυλούρη και τη Βίκυ Μοσχολιού έως τον Γιώργο Νταλάρα, τη Χαρούλα Αλεξίου και τον Δημήτρη Μητροπάνο.
Μαζί με αυτούς αναδείχθηκαν μέσω των ερμηνειών τους οι Χαράλαμπος Γαργανουράκης, Λάκης Χαλκιάς, Βασιλική Λαβίνα κ.ά.
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου 1939 στο Ηράκλειο της Κρήτης ενώ τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Ιεράπετρα, στο ωδείο της οποίας έκανε τα πρώτα του μουσικά μαθήματα στη θεωρία και το βιολί.
Το 1956 συνέχισε τις σπουδές του στο Ωδείο Αθηνών και παράλληλα πέρασε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο χωρίς ποτέ, ωστόσο, να πάρει πτυχίο, αφού η μουσική τον είχε ήδη απορροφήσει.
Στα πρώτα του επαγγελματικά βήματα, συνεργάστηκε με τον Νίκο Κούνδουρο, μακρινό συγγενή του, για την ταινία του οποίου «Μικρές Αφροδίτες» έγραψε μουσική το 1963, κερδίζοντας βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και συνέχισε να συνθέτει για το θέατρο και τον κινηματογράφο.
Το 1967 με την επιβολή της χούντας έφυγε για το Λονδίνο όπου εμπνεύστηκε τη σύνθεση μετέπειτα χαρακτηριστικών του έργων, όπως η κοσμική καντάτα «Ηλιος ο Πρώτος» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, τη μουσική τελετή «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται», τμήμα του οποίου αποτελεί το περίφημο «Ζαβαρακατρανέμια», και τους πρώτους «Πυρρίχιους χορούς Α, Β, Γ», οι οποίοι παίχτηκαν από την ορχήστρα Concertante του Λονδίνου στο Queen Elizabeth Hall.
To 1969 επιστρέφει στην Ελλάδα και συμμετέχει με τα έργα του στην αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Δημιουργεί μια νέα κίνηση που ονομάζει «Επιστροφή στις ρίζες», την οποία ορίζει ως «σχεδιασμό του μέλλοντος, με στοιχεία από άφθαρτες πηγές της ζωντανής μας παράδοσης, σε συνδυασμό με επιλεγμένες σύγχρονες πληροφορίες τέχνης».
Εκφανση αυτής της πρωτοβουλίας που αργότερα πήρε τη μορφή κινήματος ήταν η ίδρυση της ορχήστρας Παλίντονος Αρμονία, αποτελούμενης από όργανα συμφωνικά και ελληνικά, και ενώνει το παρελθόν με το μέλλον μέσα από την ενδοσκόπηση.
Το «Χρονικό»
Το 1970 είναι μια χρονιά - σταθμός στη δισκογραφία του με το «Χρονικό», σε στίχους του Κ.Χ. Μύρη (του Κώστα Γεωργουσόπουλου, δηλαδή) και ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη. Ο στιχουργός ανέφερε σε παλιότερη συνέντευξη («Δίφωνο», 2009): «Το έργο γράφτηκε πριν τη δικτατορία.
Μάλιστα το βράδι της 20ής Απριλίου 1967 δοκίμαζε τα τραγούδια η Μαρία Φαραντούρη στο σπίτι του Μαρκόπουλου... Για τα τραγούδια αυτά είχαν δοκιμαστεί ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, όμως δεν του πήγαιναν καθόλου ως ύφος, όπως και η Φαίη Νούσια, που είναι τραγουδίστρια στη χορωδία της ΕΡΤ».
Μετά το πραξικόπημα γράφτηκαν μόνο το «π. Χ» και το «Πώς να σου τραγουδήσω». Ακολούθησε η «Ιθαγένεια» το 1972, με τον ίδιο στιχουργό και τα περίφημα «Χίλια μύρια κύματα», «Γεννήθηκα», «Χρόνια και χρόνια στον τροχό» κ.ά., και η «Θητεία» το 1974, σε στίχους Μάνου Ελευθερίου.
Στην υπόλοιπη δισκογραφία του περιλαμβάνονται, εκτός άλλων, το «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» (σε ποίηση Δ. Σολωμού), «Ο Στρατής ο Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους» (Γιώργου Σεφέρη), «Μετανάστες» (Γιώργου Σκούρτη).
Η φήμη του ταξιδεύει εκτός συνόρων και στην εποχή της Μεταπολίτευσης ο ίδιος δίνει συναυλίες σε όλο τον κόσμο, φθάνοντας να συνθέσει μουσική για τη σειρά του BBC «Who pays the Ferryman?».
Στην καλλιτεχνική του παραγωγή συμπεριλαμβάνεται, επίσης, μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο, σε έργα του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη, του Μενάνδρου, του Σαίξπηρ, του Τσέχοφ, του Μπέκετ και σύγχρονων Ελλήνων, με το Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, το Αμφι-θέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου και με τους σκηνοθέτες Αλέξη Σολωμό, Πέλλο Κατσέλη, Μίνου Βολανάκη, κ.ά.
Ανάμεσα στις ταινίες: «Vortex» και «Byron» του Κούνδουρου, «Κραυγή γυναικών» και «Πρόβα» του Ζυλ Ντασσέν, «Beloved» του Τζορτζ Κοσμάτος, «Φόβος» του Κώστα Μανουσάκη, «Επιχείρησις Απόλλων» του Γ. Σκαλενάκη, «Η Μοίρα ενός αθώου» του Γρηγόρη Γρηγορίου (βραβείο μουσικής Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης).
Από το 1981 ήταν παντρεμένος με την τραγουδίστρια και συνεργάτιδά του Βασιλική Λαβίνα και μαζί απέκτησαν την κόρη τους Ελένη.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ και την εκπομπή ΟΙ ΡΕΠΟΡΤΕΡΣ το 1974 την πρώτη τηλεοπτική συνέντευξη του Γιάννη Μαρκόπουλου στον δημοσιογράφο Σ. Λιναρδάτο.
(video)
Η εκπομπή συναντά τον Γιάννη Μαρκόπουλο στο στούντιο όπου ηχογραφεί τη νέα του δουλειά. Ο ίδιος, στην πρώτη του τηλεοπτική εμφάνιση, μιλά για τη συνεισφορά των τραγουδιών του στον αγώνα κατά της Δικτατορίας, για τη λογοκρισία της Χούντας πάνω στο μουσικό του έργο και το κλείσιμο των μπουάτ στην Πλάκα από το καθεστώς. Γίνεται επίσης λόγος για την απήχηση του έργου του στους νέους της εποχής στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας. Ο συνθέτης αναφέρεται επίσης στη μελοποίηση ποιημάτων του Γ.Σεφέρη μέσα από τα έργα του Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους (1973) και ο Ταρζάν. Σχολιάζει την τραγωδία της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και τον ρόλο των καλλιτεχνών σε αυτές τις δύσκολες στιγμές για τον ελληνισμό. Περιλαμβάνονται πλάνα στα οποία ο Γιάννης Μαρκόπουλος παίζει πιάνο και τραγουδά από την καινούρια του δουλειά το τραγούδι Διόδια.
Ημερομηνία μετάδοσης: 6/9/1974
Παραγωγή: ΕΙΡΤ, 1974
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
Πηγή: http://www.ert.gr/
